50 χρόνια από την πτήση του Γιούρι Γκαγκάριν

Στις 12 Απρίλη 1961 η Σοβιετική Ενωση έστελνε τον πρώτο άνθρωπο στο Διάστημα, τον κοσμοναύτη Γιούρι Γκαγκάριν. Αν η εκτόξευση του Σπούτνικ, το 1957, ήταν η απαρχή της διαστημικής εποχής, το ταξίδι του Γκαγκάριν ήταν το κυριολεκτικό ανέβασμα του ανθρώπου στα άστρα. Απέδειξε ότι ο άνθρωπος όχι μόνο μπορεί να σπάσει τα δεσμά της βαρύτητας με τις μηχανές του, αλλά και να ζήσει στο αφιλόξενο περιβάλλον του Διαστήματος.

Η πρωτοπόρα και ηρωική πτήση του Γκαγκάριν, συγκλόνισε όλον τον κόσμο, ως ένα ακόμα εκπληκτικό επιστημονικοτεχνολογικό επίτευγμα, που άνοιγε νέους ορίζοντες στην ανθρωπότητα και ταυτόχρονα μια απόδειξη ότι το πρώτο κράτος των εργατών και των συμμάχων τους μπορούσε να νικήσει τον ιμπεριαλισμό ακόμα και εκεί που φαινόταν αυτός να έχει το απόλυτο πλεονέκτημα, λόγω της συσσώρευσης πλούτου και εγκεφάλων, από την καταλήστευση των λαών. Με την πτήση του αυτή, ο Γκαγκάριν, έγινε αιώνιο σύμβολο του δυναμισμού και του πρωτοποριακού και φιλειρηνικού χαρακτήρα του σοσιαλισμού, που κατέγραψε πολλές πρωτιές στην εξερεύνηση του Διαστήματος, με επανδρωμένες και αυτόματες αποστολές.

12 ΑΠΡΙΛΗ 1961

Οταν το μπόι του ανθρώπου ψήλωσε ως το Διάστημα

Μισός αιώνας συμπληρώνεται φέτος από την ιστορική πτήση του κοσμοναύτη Γιούρι Γκαγκάριν, ήρωα της Σοβιετικής Ενωσης και πρώτου ανθρώπου που ταξίδεψε στο Διάστημα

Ο Γιούρι Γκαγκάριν έγινε πρεσβευτής σε όλο τον κόσμο της φιλειρηνικής πολιτικής της Σοβιετικής Ενωσης

Στις 12 Απρίλη του 1961, ο άνθρωπος ξέφευγε για πρώτη φορά από την έλξη του πλανήτη του και μόλις τέσσερα χρόνια μετά τους «Σπούτνικ», τις μηχανές του, έβγαινε τώρα ο ίδιος στο Διάστημα. Μέσα στο διαστημόπλοιο «Βοστόκ 1», ο υποσμηναγός της πολεμικής αεροπορίας της ΕΣΣΔ, Γιούρι Αλεξέγιεβιτς Γκαγκάριν έκανε μια περιστροφή γύρω από τη Γη σε ύψος 302 χιλιομέτρων, ταξιδεύοντας για 108 λεπτά με ταχύτητα περίπου 30.000 χιλιομέτρων την ώρα. Ηταν ο πρώτος που είδε με τα μάτια του πόσο όμορφος, αλλά και εύθραυστος είναι ο πλανήτης μας, αυτή η υδάτινη σφαίρα που στροβιλίζεται μέσα στην άβυσσο.Ο Γκαγκάριν έγινε σύμβολο. Εγραψε το όνομά του και το όνομα της σοσιαλιστικής του πατρίδας μια για πάντα στ' αστέρια. Πολλοί ακολούθησαν, εξίσου σπουδαίοι και ηρωικοί, αλλά όπως συμβαίνει συνήθως, όλοι θυμούνται εκείνον που άνοιξε το δρόμο, εκείνον που πήγε εκεί που κανείς δεν είχε πάει μέχρι τότε. Ο Γκαγκάριν δεν ήταν απλώς ο τυχερός πρώτος. Ηταν άξιος γι' αυτή την πρωτιά από την αρχή ως το τέλος. Ζυμωμένος και εμπνευσμένος από τον αγώνα της σοβιετικής εξουσίας να μεταμορφώσει την καθυστερημένη καπιταλιστική πατρίδα του σε μια σύγχρονη και ισχυρή χώρα, χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, αξιοποίησε με τον καλύτερο τρόπο τα μέσα που του έδωσε για να πετάξει ψηλά, ψηλότερα από κάθε άλλον και να γυρίσει πίσω, προσφέροντας σε ολόκληρη την ανθρωπότητα σημαντικές γνώσεις.

Ταλέντο που βρήκε έδαφος να αναπτυχθεί

Ο Γκαγκάριν γεννήθηκε στις 9 Μάρτη 1934 στο Κλούσινο, ένα χωριό 160 χιλιόμετρα δυτικά της Μόσχας. Ο πατέρας του ήταν εργάτης και η μητέρα του αγρότισσα και δούλευαν μαζί σε ένα κολχόζ. Ηταν το τρίτο από τα παιδιά της οικογένειας. Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, οι ναζί κατάσχεσαν το σπίτι τους και πήραν τις δύο αδερφές του. Ο Γιούρι βοήθησε τους γονείς του να σκάψουν ένα όρυγμα όπου έζησαν μέχρι το τέλος του πολέμου.

Στιγμές πριν την εκτόξευση

Μετά το εξατάξιο γυμνάσιο, όπου ο Γιούρι διακρίθηκε στα μαθηματικά και τη φυσική, πήγε σε τεχνική σχολή και δούλεψε σε χυτήριο. Ενάμιση χρόνο μετά μπήκε στο τεχνικό πανεπιστήμιο του Σάρατοφ. Στον τέταρτο χρόνο, του δόθηκε η ευκαιρία να γίνει πιλότος. Πέταξε μόνος του για πρώτη φορά το 1955. Ο εκπαιδευτής του, Ντ. Μαρτιάνοφ, διαπιστώνοντας τις ικανότητές του πρόβλεψε ότι «θα γίνει ένας θαυμάσιος πιλότος». Τόσο τον είχε συναρπάσει η πτήση, που ο Γκαγκάριν πέρασε ένα καλοκαίρι μέσα σε μια σκηνή δίπλα στο αεροδρόμιο.Με συμβουλή του Μαρτιάνοφ, ο Γκαγκάριν κατατάσσεται στη Σοβιετική Πολεμική Αεροπορία και πηγαίνει στη σχολή του Σώματος στο Ορενμπουργκ. Εκεί μαθαίνει να πετάει αεροπλάνα «Μιγκ», αλλά γνωρίζει και την αγαπημένη σύντροφο της ζωής του, τη Βαλεντίνα (Βάλια) Γκοριάτσεβα, που σπούδαζε νοσοκόμα στην ίδια πόλη.

Μαγνήτης το Διάστημα

Από τη στιγμή που έμαθε για τους «Σπούτνικ», ο Γκαγκάριν έβαλε στόχο να συμμετάσχει στο διαστημικό πρόγραμμα της Σοβιετικής Ενωσης και άρχισε να βάζει στο χαρτί τις ιδέες του για διαστημόπλοια, ιδέες που βασίζονταν στη μελέτη του μεγάλου της αστροναυτικής Κονσταντίν Τσιολκόφσκι, έργα του οποίου είχε διαβάσει ακόμα όταν βρισκόταν στην τεχνική σχολή.
Το Νοέμβρη του 1957, σε ηλικία 23 ετών, ο Γκαγκάριν αποφοιτά σαν αριστούχος από το Ορενμπουργκ και αποκτά το βαθμό του υποσμηναγού. Τη μέρα εκείνη παντρεύεται την αγαπημένη του Βάλια.

Η κάψουλα «Βοστόκ 1» με έντονα τα σημάδια της πυρακτωμένης επανεισόδου της στην ατμόσφαιρα

Η πρώτη του τοποθέτηση σαν πιλότος μαχητικού ήταν σε μια βάση στην Αρκτική. Ενόσω βρισκόταν εκεί, το 1959, η ΕΣΣΔ εκτόξευσε το μη επανδρωμένο διαστημόπλοιο «Λούνα-3», που φωτογράφισε για πρώτη φορά την αθέατη από τη Γη πλευρά της Σελήνης. Ο Γκαγκάριν κατάλαβε ότι η επανδρωμένη πτήση δεν ήταν μακριά. Υπέβαλε τα χαρτιά του για να ενταχθεί στο πρόγραμμα εκπαίδευσης κοσμοναυτών και μόλις η αίτησή του έγινε δεκτή, μετακόμισε μαζί με τη γυναίκα του και τη μικρή κορούλα του Λένοτσκα στην Πόλη των Αστρων, που κατασκευάστηκε κοντά στη Μόσχα ειδικά για τους κοσμοναύτες.Ο Γκαγκάριν υποβλήθηκε σε εξαιρετικά δύσκολη εκπαίδευση, σωματική αλλά και ψυχολογική. Υπέμεινε μακρές περιόδους απομόνωσης μέσα σε περιορισμένο χώρο, πειράματα έλλειψης βαρύτητας, αντοχής σε υψηλές θερμοκρασίες και δοκιμαστικές πτήσεις υπό ψυχολογική πίεση. Σε μια δοκιμή, έπρεπε να λύνει διαφορικές εξισώσεις, ενώ από τα μεγάφωνα ακούγονταν διάφορες «λύσεις».

Αφοβα για το άνοιγμα του δρόμου

Οταν έμαθε ότι επιλέχτηκε να είναι ο πρώτος άνθρωπος που θα αποπειραθεί το επικίνδυνο ταξίδι στο Διάστημα, συζήτησε το γεγονός με τη Βάλια όλη τη νύχτα. «Γιατί εσύ;», τον ρώτησε η γυναίκα του, αλλά το πρωί του είπε: «Αν νιώθεις σίγουρος για τον εαυτό σου πήγαινε. Ολα θα είναι εντάξει εδώ». Η δεύτερη κόρη του Γκαγκάριν γεννήθηκε στις αρχές του 1961, λίγο πριν από την πτήση του. Την ονόμασαν Γκαλότσκα, που σημαίνει «πνοή της άνοιξης».
Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας της εκτόξευσης, όταν όλοι είχαν άγχος και ανησυχία, μόνο αυτός έμοιαζε να είναι ήρεμος. Κανείς δεν ήξερε πώς θα αντιδρούσε ο ανθρώπινος οργανισμός και ιδιαίτερα ο ανθρώπινος εγκέφαλος όταν θα βρισκόταν μόνος σε μια κάψουλα, σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας, κάτω από το βομβαρδισμό της κοσμικής ακτινοβολίας και με το σκοτάδι της αβύσσου να καλύπτει τη μια πλευρά του ορίζοντα. Και παραπέρα, θα άντεχε την 6 έως 8 φορές μεγαλύτερη της γήινης αρνητική βαρύτητα κατά την επανείσοδο στην ατμόσφαιρα και θα άνοιγε το αλεξίπτωτο;

Μετά την πτήση του «Βοστόκ 1», ο αρχισχεδιαστής Κορολιόφ, επικεφαλής του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος, είπε για τον Γκαγκάριν: «Καλός πιλότος είναι εκείνος που σε ένα λεπτό πτήσης μπορεί να κάνει τόσες παρατηρήσεις και να βγάλει τόσα συμπεράσματα, που θα κάνει ένα ολόκληρο ινστιτούτο να τα αναλύει επί ένα χρόνο. Αυτό που μας ικανοποίησε ιδιαίτερα ήταν ότι ο Γκαγκάριν σε αυτά τα 108 λεπτά μπόρεσε να δει τόσα πολλά και να εμπλουτίσει την επιστήμη με πολύτιμες πληροφορίες και συμπεράσματα».

Σε αντίθεση αγεφύρωτη με τα παλιά παράσημά του

Η υποδοχή του Γκαγκάριν ήταν πραγματικά υποδοχή ήρωα, όχι μόνο στην πατρίδα του, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο όπου περιόδευσε σαν πρέσβης καλής θέλησης. Εγινε βουλευτής του Ανώτατου Σοβιέτ και ορίστηκε Διοικητής του Αγήματος Κοσμοναυτών.

Καθώς τα χρόνια περνούσαν ο Γκαγκάριν ένιωσε την ανάγκη να ξαναπετάξει. Το 1967 άρχισε να εκπαιδεύεται για την πρώτη πτήση με διαστημόπλοιο «Σογιούζ». Στις 27 Μάρτη του 1968, σε ηλικία 34 ετών, ο Γιούρι Γκαγκάριν σκοτώθηκε κατά την εκτέλεση του καθήκοντος, στη συντριβή του νέου μοντέλου αεριωθούμενου που δοκίμαζε. Το θάνατό του πένθησαν άνθρωποι σε όλον τον κόσμο. Οι στάχτες του θάφτηκαν μαζί με τις στάχτες των άλλων ηρώων της Σοβιετικής Ενωσης στο τείχος του Κρεμλίνου. Προς τιμήν της μεγάλης συνεισφοράς του στην εξερεύνηση του Διαστήματος δόθηκε το όνομά του σε έναν κρατήρα στο φεγγάρι.

Οι άνθρωποι της κοινωνίας του αύριο, αυτής που θα έχει αποβάλει την αρχαία σκουριά της εκμετάλλευσης και τη βαρβαρότητα που γεννά, καθώς θα ανοίγουν τα φτερά τους προς τα άστρα, έχοντας πια ειρηνέψει μεταξύ τους και με τον πλανήτη τους, θα θυμούνται με περηφάνια ότι πρωτοπόροι του Διαστήματος, ήταν οι πρωτοπόροι της νέας κοινωνίας.

   

Ορόσημα της εξερεύνησης του Διαστήματος

Η Βαλεντίνα Τερεσκόβα, η πρώτη γυναίκα στο Διάστημα

4/10/1957

Εκτόξευση του πρώτου τεχνητού δορυφόρου της Γης («Σπούτνικ 1») (ΕΣΣΔ).
 3/11/1957 
Πρώτος ζωντανός οργανισμός (η Λάικα) στο Διάστημα (ΕΣΣΔ).
1/1958 
Οι ΗΠΑ εκτοξεύουν τον «Εξπλόρερ 1».
12/9/1959 
 Πρώτο σκάφος («Λούνα 2») που φτάνει (και συντρίβεται σκοπίμως) στη Σελήνη (ΕΣΣΔ).

4/10/1959 

Πρώτες φωτογραφίες της αθέατης πίσω πλευράς της Σελήνης («Λούνα 3») (ΕΣΣΔ).

19/8/1960 

Πρώτοι ζωντανοί οργανισμοί (τα σκυλάκια Μπέλκα και Στρέλκα) που επιστρέφουν στη Γη («Σπούτνικ 5») (ΕΣΣΔ).
12/4/1961 
Πρώτος άνθρωπος (Γιούρι Γκαγκάριν) στο Διάστημα (ΕΣΣΔ).
5/5/1961 Οι ΗΠΑ στέλνουν άνθρωπο στο Διάστημα (Αλαν Σέπαρντ).
1961 
Πρώτη αποστολή («Βενέρα 1») προς την Αφροδίτη (ΕΣΣΔ).
27/8/1962 
Πρώτο ερευνητικό σκάφος («Μάρινερ 2») που περνά κοντά από άλλον πλανήτη (Αφροδίτη) (ΗΠΑ).

6/1962 

Πρώτος τηλεπικοινωνιακός δορυφόρος (ΗΠΑ).

16/6/1963 

Πρώτη γυναίκα (Βαλεντίνα Τερεσκόβα) στο Διάστημα (ΕΣΣΔ).
18/3/1965 
Ο πρώτος περίπατος ανθρώπου (Αλεξέι Λεόνοφ) στο Διάστημα (ΕΣΣΔ).
3/6/1965  
Πρώτος Αμερικανός (Εντ Γουάιτ) που περπατά στο Διάστημα.
7/1965 
Ο «Μάρινερ 4» φωτογραφίζει τον Αρη (ΗΠΑ).

31/1/1966 

Πρώτη επιτυχής προσσελήνωση και λήψη φωτογραφιών της επιφάνειας της Σελήνης («Λούνα 9») (ΕΣΣΔ).

16/3/1966 

Πρώτη διασύνδεση διαστημοπλοίων («Τζέμινι 8» - «Εϊτζίνα») στο Διάστημα (ΗΠΑ).
31/3/1966 
Πρώτο διαστημικό σκάφος («Λούνα 10») που μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη (ΕΣΣΔ).
15/9/1968  
Πρώτη πτήση σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη και επιστροφή στη Γη («Ζοντ 5») (ΕΣΣΔ).

21/12/1968 

Πρώτο επανδρωμένο σκάφος («Απόλλων 8») που εγκαταλείπει τη Γη και μπαίνει σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη (ΗΠΑ).
20/7/1969 
Πρώτος άνθρωπος (Νιλ Αρμστρονγκ) στη Σελήνη («Απόλλων 11») (ΗΠΑ).

17/8/1970 

Πρώτο διαστημικό σκάφος («Βενέρα 7») που μεταδίδει δεδομένα από την επιφάνεια άλλου πλανήτη (ΕΣΣΔ).

17/11/1970  

Πρώτο όχημα («Λούνοκχοντ») στη Σελήνη (ΕΣΣΔ).

19/4/1971 

Εκτόξευση του πρώτου στον κόσμο διαστημικού σταθμού («Σαλιούτ 1») (ΕΣΣΔ).
3/12/1971 
Πρώτη προσεδάφιση στον Αρη («Μαρς 3») (ΕΣΣΔ).

14/5/1973 

Εκτόξευση του διαστημικού σταθμού «Σκάιλαμπ» (ΗΠΑ).

8/6/1975 

Πρώτες φωτογραφίες από την επιφάνεια της Αφροδίτης («Βενέρα 9») (ΕΣΣΔ).

17/7/1975 

Κοινή σοβιετοαμερικανική αποστολή σύνδεσης διαστημοπλοίων σε τροχιά.

19/6/1976 

Πρώτη προσεδάφιση («Βίκινγκ 1») στον Αρη (ΗΠΑ).

29/9/1977 

Εκτόξευση του πρώτου διαστημικού σταθμού που διαθέτει δύο δυνατότητες διασύνδεσης («Σαλιούτ 6») (ΕΣΣΔ).

3/1979  

Το «Βόγιατζερ» περνά κοντά από το Δία (ΗΠΑ).
12/1979 
Εκτόξευση του πρώτου πυραύλου «Αριάν» (ΕΕ).

12/4/1981 

Εκτόξευση του πρώτου διαστημικού λεωφορείου («Κολούμπια») (ΗΠΑ).

7/1983 

Το «Πάιονιρ 10» περνά κοντά από τον Πλούτωνα (ΗΠΑ).

1/1986 

Το «Βόγιατζερ 2» περνά κοντά από τον Ουρανό (ΗΠΑ).

20/2/1986 

Εκτόξευση του διαστημικού σταθμού «Μιρ» (ΕΣΣΔ).

20/11/1988 

Εκτόξευση της πρώτης υπομονάδας του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού.

12/1988 

Διαστημική πτήση ρεκόρ 366 ημερών, 18 ωρών και 7 λεπτών (Τιτόφ και Μανάροφ) (ΕΣΣΔ).

15/10/2003

Πρώτη κινεζική επανδρωμένη πτήση.

    

Ο αντίκτυπος της πτήσης

Με πρωτοσέλιδα και έκτακτες εκδόσεις, όπως αυτή των «Χάντσβιλ Τάιμς» αντιμετώπισε ο αμερικανικός Τύπος την πτήση του Γκαγκάριν. «Σοβιετικός αξιωματικός περιφέρεται γύρω από την υδρόγειο μέσα σε σκάφος 5 τόνων», αναφέρει ο τίτλος του πρώτου θέματος της εφημερίδας, εκφράζοντας έμμεσα την ανησυχία που ένιωσε ο ιμπεριαλισμός από το νέο - μετά τον «Σπούτνικ» - επίτευγμα του σοβιετικού λαού, έχοντας κατά νου και τις στρατιωτικές προεκτάσεις της ανυψωτικής ικανότητας των σοβιετικών πυραυλοφορέων.

• Η ΕΣΣΔ απέδειξε την επιστημονική και τεχνολογική ανωτερότητά της απέναντι στις ΗΠΑ και την τεράστια άνοδο της οικονομικής της δύναμης τις πρώτες δεκαετίες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Κανείς δεν μπορεί να σβήσει από την ιστορία το γεγονός ότι ο σοσιαλισμός άνοιξε το δρόμο του ανθρώπου προς το Διάστημα, πρώτα με την εκτόξευση του «Σπούτνικ» και μετά με την πτήση του Γκαγκάριν.
• Επιβεβαιώθηκε η ικανότητα της Σοβιετικής Ενωσης να υπερασπιστεί στρατιωτικά το έδαφός της και τις άλλες σοσιαλιστικές χώρες, παρότι είχε λιγότερα πυρηνικά από τις ΗΠΑ και τις άλλες ιμπεριαλιστικές χώρες και δε διέθετε στρατιωτικές βάσεις κοντά στον αντίπαλο, ούτε αεροπλανοφόρα.
• Η ιμπεριαλιστική μητρόπολη έχασε εκ νέου σε γόητρο και βάλθηκε να αξιοποιήσει τους τεράστιους πόρους της για να στείλει πρώτη άνθρωπο στη Σελήνη, ενώ ταυτόχρονα έσφιγγε τη θηλιά γύρω από την ΕΣΣΔ στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου.
• Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο συγκλονίστηκαν από την ηρωική αποστολή του σοβιετικού αξιωματικού και τη μεγαλειώδη επιτυχία της πρώτης χώρας του σοσιαλισμού. Ομως και αρκετοί άλλοι, επηρεασμένοι από τον ψυχροπολεμικό αντικομμουνισμό, ανησύχησαν βλέποντας τις ΗΠΑ να υστερούν για δεύτερη φορά. Ιδεολογικοί απόγονοι των τελευταίων είναι εκείνοι που σήμερα δείχνουν τη μικρότητά τους κατακλύζοντας το διαδίκτυο με ανοησίες του τύπου ο Γκαγκάριν δεν πήγε ποτέ στο Διάστημα, ή ότι τον σκότωσε ο Μπρέζνιεφ επειδή τον ζήλευε κ.ο.κ.

Τότε και τώρα

Ο σοσιαλισμός εξάλειψε τον αναλφαβητισμό και ανέβασε κατακόρυφα το μορφωτικό και πολιτιστικό επίπεδο του σοβιετικού λαού. Εργάτες, αγρότες, ακόμα και στις εσχατιές της αχανούς χώρας γνώρισαν την επιστήμη και τις τέχνες. Τα παιδιά τους, ακόμα και εκείνα που πήγαν σχολείο μέσα στη δίνη του πολέμου, είχαν το δρόμο ανοιχτό μπροστά τους, για να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους και να προσφέρουν στην κοινωνία, όπως ο Γκαγκάριν.

Σύμφωνα με έρευνα που έγινε πρόσφατα στη σημερινή καπιταλιστική Ρωσία, το 32% πιστεύει ότι ο Ηλιος γυρίζει γύρω από τη Γη και όχι η Γη γύρω από τον Ηλιο! Το 20% νομίζει ότι μια περιστροφή της Γης γύρω από τον Ηλιο διαρκεί ένα μήνα αντί ένα χρόνο και το 29% θεωρεί ότι άνθρωπος και δεινόσαυροι έζησαν για ένα χρονικό διάστημα μαζί κι άλλο ένα 26% δηλώνει πως δε γνωρίζει ότι τα δύο είδη απέχουν χρονικά 60 εκατομμύρια χρόνια. Είναι μόνο μια επιμέρους εκδοχή της ...«κοσμογονίας» που έφερε η ανατροπή του σοσιαλισμού.       

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Russian Archives Online»